Kulübümüzün çözüm ortağı Gelişim Tıp Laboratuvarları, Covid-19 aşılarına ve testlerine dair çok sorulan sorulara cevaplar hazırladı. Gelişim Tıp Laboratuvarları yetkililerinden enfeksiyon hastalıkları ve klinik mikrobiyoloji uzmanı Prof. Dr. Paşa Göktaş'ın bu sorulara cevapları şöyle:
AŞILAR VE ANTİKOR TESTLERİ İLE İLGİLİ MERAK EDİLEN SORULAR VE YANITLARI
- Aşı Yapılmalı mıdır?
Eğer yeterli antikor düzeyiniz yok ise, aşı yapılmasını öneririz.
- Yeterli Antikor Düzeyi Olup Olmadığını Nasıl Öğrenebilirim?
Ancak Kovid-19 IgG Antikor testi yaptırarak öğrenebilirsiniz.
- Bildiğim Kadarıyla Kovid-19 İnfeksiyonu Geçirmedim. Acaba Bilmeden Geçirmiş Olabilir miyim?
Evet, olabilirsiniz. İngiltere’de yapılan bir araştırmada, Kovid-19 infeksiyonu geçirenlerin %86’sının hastalığı farkında olmadan geçirdikleri bildirilmektedir. Bizim gözlemlerimiz de, en az %80 oranda kişide hastalığın belirtisiz, yani asemptomatik geçirildiği yönündedir. Zaten Sağlık Bakanlığımız da, PCR testi pozitif olanlarla, hasta olanları ayrı ayrı açıklamaktadır. PCR testi pozitif olanların, hasta olanlara göre 4-5 kat daha fazla oldukları görülmektedir.
- Hangi Aşıyı Yaptırmalıyım?
Bilindiği üzere, dünyada aşı kıtlığı bulunmaktadır. En iyisi, hangi aşıyı bulabilirseniz onu yaptırmanızdır. Çin aşısı olarak nitelendirilen Sinovac isimli aşı, ölü aşı olup, yan etkisi fazla olan bir aşı değildir. Yaptırabilirsiniz.
- Aşıdan Önce Antikor Testi Baktırmalı mıyım?
Bilimsel açıdan yaklaşılırsa, aşıdan önce antikor testinin yapılması yararlı olacaktır. Çünkü hastalığı geçirmiş ve bağışık hale gelmiş olabilirsiniz. Yeterli antikor düzeyi bulunduruyorsanız, aşı yaptırmanıza gerek olmayabilir.
- Kovid-19 İnfeksiyonu Geçirenlerin Hepsinde Antikor Oluşuyor mu?
Hayır. Kovid-19 infeksiyonu geçirenlerin tümünde antikor oluşmamaktadır. Bunun nedeni tam olarak bilinmemektedir. Başlıca iki neden olabilir. Birincisi, bazı kişilerde vücut Kovid-19 virüsünü görmüyor ve tanımıyor olabilir, dolayısıyla antikor oluşturamaz. İkinci neden de, vücutta antikor oluşturan mekanizmada bir yetersizlik olması durumudur.
Sonuç olarak, her iki durumda da antikor oluşmayabilir.
- Antikor Oluşma Oranı Hakkında Bilgi Verebilir misiniz?
Net bir oran vermek iddialı olacaktır. Ancak, gözlemlerimiz hastalığı geçiren kişilerin yaklaşık %85-90’ında antikor oluştuğu yönündedir.
- Kovid-19 İnfeksiyonunu Geçirenlere Aşı Yaptırmak Gerekir mi?
Yeterli düzeyde antikoru bulunan kişilere aşı yaptırmanın gerekmeyebileceğini düşünüyoruz.
- Hastalığı Geçirenlere Hangi Durumda Aşı Yapılmalıdır?
- Eğer kişi hastalığı geçirmesine rağmen antikor yanıtı oluşmamış ise,
- Ya da düşük düzeyde antikor yanıtı gelişmiş ise, aşı yapılmasını öneririz.
- Hangi Antikor Düzeyi Aşı Yaptırmak İçin Yeterli Olabilir?
ELISA ve CLIA yöntemlerinde, genellikle 1 absorbans düzeyi üzerindeki düzeyler pozitif ve koruyucu kabul edilmektedir. 2-3-4 düzeyindeki değerlerin, bir süre sonra düşüş kaydettiğini gözlüyoruz. 5 ve üzeri değerlerin, daha uzun süreli pozitiflik düzeyini koruduğunu görmekteyiz.
Kesin olmamakla birlikte, 5 ve üzeri antikor değerlerine sahip bireyler, aşı yaptırmayabilirler. 3-4 düzeyinin altındaki kişilerin aşı yaptırmaları önerilebilir. 3-5 arasında antikor düzeyi bulunan kişiler, kendi kararlarını kendileri vermelidirler.
- Aşı Yaptıran Kişilere Ne Kadar Süre Sonra Antikor Testi Bakılmalıdır?
İkinci aşıdan 2 hafta sonra ile, 4 hafta sonrası arasındaki periyotta antikor testi yaptırılabilir. Çünkü, bu süre zarfında antikor yanıtı geliştirebilenlerin, yeterli düzeye ulaşabileceklerini düşünmekteyiz.
- Aşıdan Sonra Ne Kadar İnsanda Antikor Yanıtı Oluşacaktır?
Aynen Kovid-19 infeksiyonunu geçirenlerde olduğu gibi, %80-90 oranda kişide antikor yanıtı gelişeceğini beklemekteyiz.
- Antikor Yanıtı Oluşturabilmenin Yaşla Bir İlgisi Var mıdır?
Bu soruya kesin yanıt vermek kolay değildir. Farklı yaşlarda, şaşırtıcı antikor yanıtları görmekteyiz. Ancak, teorik olarak ileri yaşlarda antikor yanıtının zayıflayacağını söyleyebiliriz.
- Aşıdan Sonra Antikor Yanıtı Oluşmayanlarda Ne Yapılabilir?
Tekrardan aşılama, ya da mümkünse farklı aşılarla tekrardan aşılama denenebilir görüşündeyiz.
- Aşı İle Oluşan Antikor Yanıtı Ne Kadar Sürecektir?
Hastalığı geçirenlerden gözlemlerimiz, bu sürenin kişilere göre değişik sürelerde olacağıdır.
Bazı kişilerde birkaç yıl ve üzeri olabilir.
Çoğunluğunda 6 ayı bulabileceğini,
Bir kısmında 3-6 ay sürebileceğini,
% 15-20’lik grupta da antikor yanıtı oluşmayabileceğini öngörmekteyiz.
- Hangi Antikor Testleri Uygundur?
ELISA ve CLIA temelli antikor testleri uygundur.
Bu testlerin bir kısmı virüsün zarf, membran, bir kısmı da spike proteinlerine veya nükleokapsid antijenlerine karşı antikor oluşumunu ortaya koymaktadır. Bunlardan immunojen özelliği en iyi olanlar, spike proteini ve nükleokapsid antijenleridir.
- Gelişim Tıp Laboratuvarları’nda Kullanılan Testler Hangileridir?
ELISA kitleri kullanılmaktadır. Kullanılan ELISA kitleri mikroplakları, rekombinant Nükleokapsid ve Spike proteini antijenleri ile kaplanmış durumdadır. Dolayısıyla, virüsün bu antijenlerine karşı spesifik olan antikor düzeyleri ölçülmektedir.
Prof. Dr. Paşa Göktaş
İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı